CIKGU ONLINE – “Sejarah Perkembangan Tulisan dalam Bahasa Melayu” merupakan suatu perjalanan yang menarik untuk disoroti. Bahasa Melayu, sebagai bahasa kebangsaan Malaysia dan bahasa lingua franca di rantau Nusantara, telah melalui pelbagai fasa evolusi dalam sistem tulisannya.
Daripada ukiran pada batu bersurat sehinggalah kepada bentuk digital yang kita gunakan hari ini, tulisan dalam Bahasa Melayu mencerminkan dinamisme dan adaptasi bahasa ini terhadap peredaran zaman.
Artikel ini akan membawa anda menelusuri sejarah perkembangan tulisan dalam Bahasa Melayu, bermula daripada sistem tulisan terawal sehinggalah kepada sistem ejaan yang diguna pakai pada masa kini. Dengan memahami sejarah ini, kita dapat lebih menghargai kekayaan dan keunikan Bahasa Melayu, serta menyedari betapa pentingnya usaha pemeliharaan dan pengembangan bahasa demi memastikan kelangsungannya pada masa hadapan.
Mari kita sama-sama menyelami sejarah perkembangan tulisan dalam Bahasa Melayu dan menghayati warisan bangsa yang tidak ternilai ini.
Sejarah Perkembangan Tulisan dalam Bahasa Melayu
A. Sistem Tulisan Pallava (abad ke-4 hingga abad ke-9 Masihi)
Sistem tulisan ini merupakan sistem tulisan terawal yang digunakan di Kepulauan Melayu, termasuklah di wilayah yang kini dikenali sebagai Malaysia. Aksara Pallava berasal dari Dinasti Pallava di selatan India dan dibawa masuk ke Nusantara melalui hubungan perdagangan dan penyebaran agama Hindu.
Ciri-ciri:
- Menerima pengaruh bahasa Sanskrit kerana bahasa Sanskrit merupakan bahasa ilmu pengetahuan dan pentadbiran pada zaman tersebut.
- Berasal daripada skrip Grantha di India.
- Penyebarannya terhad kepada golongan istana.
Bukti penggunaan di Malaysia:
- Batu bersurat di Kedukan Bukit, Palembang (abad ke-7 Masihi) – ditemui di Sumatera, namun mempunyai kaitan dengan kerajaan Srivijaya yang mempunyai pengaruh di Semenanjung Tanah Melayu.
B. Sistem Tulisan Kawi (abad ke-8)
Sistem tulisan Kawi diasaskan oleh orang Jawa dan merupakan sistem tulisan terawal di Nusantara. Tulisan ini berkembang ke kawasan lain di Nusantara, termasuklah Semenanjung Tanah Melayu.
Ciri-ciri:
- Berasal daripada huruf Vangki (Wenggi) yang digunakan oleh orang-orang Pallava.
- Banyak meminjam istilah bahasa Sanskrit dan elemen-elemen Hindu.
- Berbentuk kursif pada daun lontar dan diukir pada batu.
Bukti penggunaan di Malaysia:
- Batu bersurat di Joreng, Terengganu (abad ke-14 Masihi) – menunjukkan penggunaan tulisan Kawi dalam kalangan masyarakat di Terengganu.
C. Sistem Tulisan Jawi
Tulisan Jawi merupakan sistem tulisan yang paling penting dalam sejarah perkembangan Bahasa Melayu di Malaysia. Ia berkait rapat dengan kedatangan agama Islam ke Nusantara dan menjadi lambang identiti Melayu-Islam.
Ciri-ciri:
- Merupakan tulisan Melayu berhuruf Arab dengan penambahan beberapa huruf untuk melambangkan bunyi yang tiada dalam bahasa Arab.
- Berkembang sejak zaman Kerajaan Islam Pasai dan kemudiannya ke Melaka, Johor, dan Aceh.
- Digunakan secara meluas dalam urusan pentadbiran, adat istiadat, persuratan, dan perdagangan.
Bukti penggunaan di Malaysia:
- Batu bersurat di Terengganu (abad ke-14 Masihi) – merupakan antara bukti terawal penggunaan tulisan Jawi di Malaysia.
- Manuskrip-manuskrip Melayu lama – banyak ditemui di perpustakaan dan muzium di Malaysia.
D. Sistem Ejaan Rumi
Sistem ejaan Rumi diperkenalkan bagi memudahkan pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu, serta memperluas penggunaannya dalam pelbagai bidang.
1. Sistem Ejaan Za’ba (1933)
Za’ba, seorang tokoh bahasa Melayu yang terkemuka, telah menyusun sistem ejaan Rumi yang pertama bagi Bahasa Melayu. Sistem ini menjadi asas kepada perkembangan sistem ejaan Rumi seterusnya.
Ciri-ciri:
- Membahagikan huruf kepada huruf saksi dan huruf benar.
- Menerapkan kaedah ejaan yang sistematik.
2. Sistem Ejaan Rumi Kongres (1956)
Sistem ejaan Rumi Kongres diperkenalkan hasil daripada Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu bagi menyeragamkan ejaan Rumi Bahasa Melayu di Malaysia dan Indonesia.
Ciri-ciri:
- Menyelaraskan ejaan dengan sistem ejaan bahasa Indonesia.
- Menggunakan 26 huruf abjad.
3. Pedoman Ejaan Rumi Bahasa Melayu
Pedoman Ejaan Rumi Bahasa Melayu merupakan panduan rasmi yang diguna pakai di Malaysia pada masa kini.
Ciri-ciri:
- Memperkenalkan huruf q, v, dan x.
- Mengandungi peraturan tentang penggunaan huruf besar, huruf condong, dan tanda baca.
Penutup:
Itulah “Sejarah Perkembangan Tulisan dalam Bahasa Melayu“. Semoga perkongsian ini memberi manfaat kepada para pembaca dalam memahami evolusi tulisan Bahasa Melayu. Marilah kita bersama-sama menghargai dan memelihara khazanah bahasa ini agar terus berkembang dan dimartabatkan.
